Öngörülebilirlik
Öngörülebilirlik, “gelecekte meydana gelebilecek olayların veya hangi olayların hangi sonuçlara yol açabileceğinin” tahmin edilebilmesini ifade eder.
Öngörülebilirlik ilkesi, hukuki yorumlarla birlikte popüler olmuştur. Ceza hukuku açısından öngörülebilirlik, hangi olayların veya eylemlerin faillerinin cezalandırılmasına yol açacağının (olayın vukuundan önce) açıklanmış ve biliniyor olmasını gerekli kılar. Hiç kimse suç olduğu daha önceden açıklanmamış eylemlerinden dolayı cezalandırılamaz. “Cezaların kanuniliği” ve “kanunların geriye yürütülmemesi” ilkeleri “öngörülebilirlik” ilkesinin mütemmim cüzleridir.
Öngörülebilirliğin tersini ifade eden, “öngörülemezlik” ilkesi ise; sözleşme akdedildiği esnada normal koşullarda öngörülmesi beklenmeyen olağanüstü durumların ortaya çıkması halinde, tarafların edimlerinin yerine getirilmemesinden dolayı sorumlu tutulamayacağı halleri tanımlar.
Yüksek öngörülebilirlik, düşük belirsizlik ve risk anlamına gelir. Düşük öngörülebilirlik, yüksek belirsizlik ve risk içerir.
Öngörülebilirlik ilkesinin kullanım alanları
Öngörülebilirlik ilkesi sadece hukuki süreçlerle ilgili olmayıp sosyal yaşamın her alanıyla ilgilidir. Bazı örnekler:
Ekonomik konularda ve finansal işlemlerde; piyasa trendleri, döviz kurları veya yatırım riskleri gibi rasyonel öngörülebilirlik analizlerine dayanarak kararlar verilir.
Fizikte, kimyada ve mühendislikte sistemlerin nasıl davranacağını tahmin etmek için kullanılır. Meteorolojik verilerin kullanılarak hava durumu tahminlerinin yapılması gibi.
İşletme yönetiminde orta ve uzun vadeli planlamalar öngörülebilirlik ilkeleriyle yapılır.
Psikoloji ve davranış bilimlerinde belli durumlarda insanların nasıl tepki vereceğini öngörmek için psikolojik modeller kullanılır.
Öngörülebilirliği etkileyen faktörler
Öngörülebilirliği etkileyen bazı faktörler:
Veri ve bilgi: Ne kadar çok veri ve bilgi varsa, öngörülebilirlik ihtimali o kadar yüksek olur.
Düzenlilik: Geçmişte benzer olaylar yaşandıysa, gelecekte de benzer şekilde gerçekleşmesi muhtemeldir.
Değişkenlik: Sürekli değişen ortamlarda öngörülebilirlik zorlaşır.
Karmaşıklık: Borsa veya insan davranışları gibi karmaşık sistemlerde öngörülebilirlik azalabilir.
Öngörülebilir liderlik
“Liderlik açısından öngörülebilirlik ilkesi, bir liderin tutarlı, güvenilir ve stratejik bir şekilde hareket etmesini ifade eder. Öngörülebilir bir lider, çalışanlarına ve takipçilerine belirli bir yön sunarak onların güvenini kazanır ve belirsizlikleri minimize eder.”
Öngörülebilir liderlerin bazı özellikleri
İlkeli ve tutarlıdır: Hangi konularda hassas olduğu, hangi durumda nasıl bir tepki verebileceği tahmin edilir. Sürekli değişen kararlar ve tutarsız davranışlar sergilemez.
İleri görüşlüdür: Gelecekteki muhtemel sorunları ve fırsatları analiz eder.
Planlıdır: Kısa, orta ve uzun vadeli planlama yapar. Stratejik hedefleri bilinir ve benimsenir. Kriz anlarında bile sağlam bir plan çerçevesinde hareket eder.
Güven verir: Çalışanlar, liderlerinin öngörülebilir olduğu bir ortamda daha rahat ve verimli çalışır.
Etkin ve verimli karar süreci inşa ederler: Net bir hedef ve tutarlılık sayesinde çalışanlar, liderlerinin nasıl bir yol izleyeceğini bilir ve ona göre karar alırlar. Netlik organizasyon içinde daha hızlı ve etkili kararlar alınmasını sağlar.
Ekip motivasyonu güçlüdür: Liderlerinin ne beklediğini bilen çalışanların motivasyon seviyesi yüksektir, kararlılık iklimi baskındır.
İletişimi güçlüdür: Takımına net beklentiler sunar ve şeffaf bir şekilde iletişim kurarlar.
Kriz yönetimi güçlüdür: Kriz anlarında paniğe kapılmadan mantıklı ve sistematik çözümler sunarlar. Rakiplerinin kriz dönemlerinde nasıl davranacağını güçlü bir öngörü ile tahmin ederek karşı önlem alırlar.
…
Öngörülebilirlik ilkesini ve öngörülebilir liderin özelliklerini özetlemeye çalıştık.
Uluslararası ilişkilerde ve agresif rekabetin öne çıktığı ortamlarda öngörülebilir olmak dezavantaja dönüşebilir. Muhatabının hangi durumda nasıl davranacağını tahmin eden rakipler veya karşı güçler bu durumu kendileri için avantaja dönüştürebilirler.
Normal dönemler için gerekli veya faydalı olan öngörülebilir olma özelliğinin olağanüstü dönemlerde zafiyete yol açabileceğini tahmin etmek de öngörülebilir liderliğin özelliğidir. Öngörüsü yüksek liderler muhataplarının kendisinden nasıl bir davranış beklediklerini de tahmin ederek onları şaşırtıcı kararlar alabilmelidir.
14.04.2025
RAŞİT YILDIRIM
Yönetim & Denetim Danışmanı